Diriliş mektebi
“Diriliş, bir ayrılışın, İslâmdan ayrılışın
sona erişi, bir kavuşmanın, ona yeniden kavuşmanın başlayışıdır.
Diriliş, bir düşüşten çıkış ve kurtuluştur.
Acı deneylerden sonra, varoluşun gerçek anlam ve amacına dönüştür Diriliş.
Diriliş, sade bir duygu, bir düşünce ya da
bir eylem tazelenmesi davası değildir. Lâfzın ötesine ve arkaplanına inerek,
ordan ruhu, gönlü ve davranışı hakikatın yüksek fırınında yeniden
özbenliklerine kavuşturma çilesi olarak onu benimsemek gerekir. “ ( Diriliş
Muştusu, s.24 )
Sezai Karakoç’un eserleri okunduğunda
‘Diriliş’ kavramının tanımı, içeriği ve kökleri hakkında daha geniş bilgilere,
tespitlere ulaşabiliriz. ‘Diriliş’
kavramı Sezai Karakoç’un bütün eserlerinde öze ilişkin kurucu bir
nitelik taşır. Devamında ‘medeniyet’, ‘millet’, ‘hakikat’ kavramları vurgulanır.
Diriliş, büyük sarsıntıların, yıkımların,
yenilgilerin yaşandığı bir çağda yeniden başlayabilmenin adı. Bir düşünce
mektebi. Aşk, sabır ve gayret ile yürüyüş. Son devir fikir ve edebiyat
tarihimize tesir eden, yön veren Diriliş Akımı hakikati bütüncül bir bakışla
duyurma ve anlatma çabası olarak karşılık buluyor.
Kadim değerlere doğrudan ve dolaylı
saldırılar neticesinde dün ile bugün arasındaki bağlar kopmuştu. Topluma
dayatılan taklitçiliğin, köksüzlüğün kabul edilmesi mümkün değildi. Olup
bitenleri sorgulama, muhasebe kaçınılmazdı. O dönemde özellikle
mütefekkirlerin, ediplerin huzursuzluğu eserlere yansımaya başlamıştı.
Mehmet Âkif, şahit olduğu yıkımlara
dayanamaz ve derin acılar içinde Mısır’a gider. Yahya Kemal, bir arayış çabası
olarak Osmanlının fetih günlerini tahayyül eder ve İstanbul’un güzelliği ile
avunur. Ziya Osman Saba, değerlerden uzaklaşmış bir neslin yaşadığı buhranı
görür ve yitik çağın güzelliklerini vurgular. Ahmet Hamdi Tanpınar bu
çalkantılı günlerde sürekli bir huzur arar. Lakin değer verdiği hususları çoğu
zaman dışarıdan, uzaktan izlemekle yetinir.
Ve “Büyük Doğu” dergisi yayınına başlar.
Necip Fazıl “Durun kalabalıklar, bu cadde
çıkmaz sokak/ Haykırsam kollarımı makas gibi açarak” nidasıyla sesini
yükseltir. Bu sese ses verenler kısa zamanda çoğalır. “Büyük Doğu” dergisi bir
mektep olur. O mektepten yetişen şahsiyetler hakikat medeniyetinin birer erleri
olarak hizmet ederler.
Zaman içinde daha bir derinleşen, kökleşen
duygu ve düşünce ortamı yeni açılımlar, yeni dergiler ile yolculuğunu
geliştirerek sürdürür. Bu durum bir kopma değil bilakis yeni bir soluk ile taze
bir sunum ile yolculuğun güçlenerek devam etmesidir.
“Büyük Doğu” dergisi ile “Diriliş”
arasındaki bağlar ve Diriliş’in yayın anlayışı üzerine Eyüp Onart şu tespitte
bulunur: “Büyük Doğu’nun şartlarıyla Diriliş’in şartları arasında farklar
vardır. Büyük Doğu içinde bulunduğu şartlar gereği aksiyoner özellik taşırken
açık bir cephe özelliği de gösteriyordu. Diriliş’in tutumu, Büyük Doğu’nun
hazırladığı şartları önemli ölçüde canlı tutmak ve geliştirmek özelliği
taşımakla bu iki dergiyi birbirinin bütünleyicisi sayabiliriz. Diriliş, kendi
içimizde gelişmenin şartlarını yeniden ele almış, olaylar üzerinde sağlıklı bir
biçimde düşünmemiz için kapılar açıcı bir yol; uygarlıklar, müslümanlar,
insanlık vb. üzerinde bizi aydınlığa götürecek biçimde düşünebilmemiz için
olağanüstü açık bir anlayış getirmiştir.” ( ‘Kurucu Anlayış ve Bir Dergi’, Yeni
Sanat, s.3, Şubat 1974)
“Diriliş” dergisi devam eden bir düşünce
çizgisinin yeni bir yorumu olması bakımından önemlidir. Bir bütünlük ve ahenk
içinde mektep özelliği taşır “Diriliş” dergisi. Bu yönüyle de düşünce, edebiyat
ve sanat dünyamızda karşılık bulur “Diriliş”.
“Diriliş” dergisi çevresinde
“Diriliş” dergisinin ilk sayısı 1960 yılının
Nisan ayında yayımlanır. 1960-1992 yılları arasında “Diriliş” dergisi yedi
dönem (aylık, on beş günlük, haftalık ve günlük olmak üzere) 396 sayı
çıkmıştır. Bu dönemleri şu şekilde
belirleyebiliriz:
.
Diriliş-1.dönem(Nisan 1960-Mayıs 1960, 2 sayı)
.
Diriliş-2.dönem(Mart 1966-Mart 1967, 12 sayı)
.
Diriliş-3.dönem(Ekim 1969-Ocak 1971, 16 sayı)
.
Diriliş-4.dönem(Eylül-Ekim 1974-Şubat 1976, 18 sayı)
Diriliş dergisi 4. döneminde üç aylık bir
aradan sonra yeni bir biçim ve yapı ile yoluna devam eder. Bu ara dönemde
Diriliş, 6 Mayıs 1976-3 Ağustos 1978 tarihleri arasında 42 sayı yayımlanır.
.
Diriliş-5.dönem(Ekim 1979- Eylül 1980, 12 sayı)
.
Diriliş-6.dönem(7 Ocak 1983-16-17 Haziran 1983, 161 sayı)
.
Diriliş-7.dönem(25 Temmuz 1988-5 Şubat 1992, 133 sayı)
Kısıtlı imkânlar ile çıkan “Diriliş” dergisi
dönemin şartları, ekonomik meseleler vd. sebeplerden dolayı yayınına zaman zaman
ara vermek zorunda kalmıştır. Bu ara dönemler dergi üzerine yeniden düşünme,
değerlendirme, toparlanma ve diri bir oluşumla yola çıkma fırsatını beraberinde
getirmiştir. Sezai Karakoç, 25 Temmuz 1988 tarihli “Diriliş” dergisinde bu
hususta şöyle der: “Her duruşumuz, Allah’ın izniyle bir birikim oldu. Geçmişte
yapılanların yerine oturması, temelleşmesine yaradı bu duruş. Bu duruşlar
isteyerek olmadı. Ama biz sabrettik. Sonradan başlamayı Allah bize nasip etti.
Hep doğmak, yeniden doğmak, tekrar be tekrar doğmak. İnsanoğlunun nasibi bu.
Diriliş ki, toplumun yeniden ayağa kalkması için ta yüreğimizden gelen bir
sesleniştir. O da toplum gibi, hep yok olma ve var olma arasında bir gidip
gelmenin, dirilmenin çilesini yaşıyor. Toplumun çilesine sahici bir şekilde
sahip çıkılabilmesi için, kendisinin de aynı çileyi çekmesi şart.”
Bir inceleme ve değerlendirme çabası
olarak “Diriliş” dergisinin ulaşabildiğimiz nüshaları üzerinde özellikle
duracağız. İşte inceleyebildiğimiz dergi nüshalarından birkaç örnek:
“Diriliş” aylık dergi. Ağustos 1975, 12.sayı. 82 sayfa. Derginin künyesinde yer
alan bilgiler: Ayda bir çıkar, düşünce, edebiyat ve siyaset dergisi. “İnsanlığın Dirilişi-Propaganda” başlıklı
yazı Diriliş imzasıyla yer alıyor. Sazai Karakoç imzalı “Devriliş” başlıklı
yazı, Osman Yahya isimli yazara ait “İslâmın İç Görünümünden”(Çev: Tahir Yücel)
başlıklı çeviri metin, Prof. Dr. Hamid Algar’ın tarihi-sosyolojik bir
araştırması “Bosna’da Nakşibendi Tarikatı
Üzerine Notlardan” (Çev:Mehmed Değirmenci), Fütuhat-ı Mekkiye’den bir
iktibas, Abdullah Öztemiz Hacıtahiroğlu’ndan divan şairlerimizden Vecdî ve
şiirleri üzerine bir inceleme yazısı, Tarih-i Selaniki’den bir iktibas, Zülküf
Canyüce imzalı “Yitik Cennet-İbrahim” başlıklı yazı, Zülküfül Makamında-Diriliş
Neslinin Amentüsü başlıklı yazı, Ebubekir Eroğlu’nun “Masumluğu Savunmak”
isimli denemesi, Sezai Karakoç’un “Esir Kent’ten Özülke’ye” şiiri, Ezra
Pound’tan Kâmil Eşfak Berki’nin çevirdiği “Can Yoldaşı Baladı” isimli şiir,
Stanley Kunıtz’dan Ahmet Kot’un çevirdiği “Kalb Kemiren” isimli şiir, A. Cahit
Zarifoğlu’nun “Şekiller” isimli şiiri, Alâeddin Özdenören’in “Ölüm ve Adam
Kadın” başlıklı şiiri, Arif Soylu’nun “Saklanan” isimli şiiri, Ahmet Kot’un
“Hayat Omzumda Birikir” isimli şiiri, sanat üzerine yazılar ve yeni kitaplar
hakkındaki değerlendirmeler, D. imzalı “Görünen Aya Selâm” başlıklı yazılar
yayımlanmış.
“Diriliş” aylık dergi. Haziran 1980 , 69
sayı. 42 sayfa. Derginin künyesinde yer
alan bilgiler: Ayda bir çıkar. İnanç, düşünce, edebiyat ve siyaset dergisi.
İçindekiler: Makamda-Nöbetçi, Diriliş Muştusu-Barikat ve Işık, Millet, Devlet
ve Yöneticiler(Sezai Karakoç), Leylâ ile Mecnun(Sezai Karakoç), Sedat Umran’dan
iki şiir, Ruh Yalnızlığı(Herbert W. Schneıder, Çev: Yener Sonuşen, Cemşid
Perviz), Bir Sanatçı Olarak F.Nietzsche(Alfred Werner, Çev: Sedat Umran), Duruş
(Conrad Aıken, Çev: Yüksel Peker), Sezai Karakoç’tan Bir Piyes(Çeyiz).
“Diriliş” Pazartesi-Perşembe Günlüğü, düşünce-edebiyat
ve siyaset günlüğü. 5 Ağustos Perşembe,
9 Ağustos Pazartesi 1976, Sayı:37-38. “İnsan” başlıklı Diriliş imzalı
başyazı, Filistin’de yaşanan acılara dair bir yazı, dünyadan özellikle
kültür-sanat ağırlıklı haberler, Sezai Karakoç imzalı “Sürekli Değerlendirme” başlıklı yazı, Zülküf
Canyüce imzalı “Yitik Cennet-Son Peygamber ya da Yeniden Bulunmuş Cennet”
başlıklı yazı, Batı Edebiyatından çeviriler, Şakir Diclehan’ın klasik edebiyat
incelemeleri kapsamında ele alıp değerlendirdiği “Hazık Mehmed Efendi” başlıklı
yazılara yer verilmiş.
“Diriliş” haftalık düşünce, edebiyat ve
siyaset dergisi. 18 Ağustos 1989, Yıl:30, Dönem:7, Sayı:57. Cuma günleri çıkar.
Fizikötesi Açısından- “Kader” yazısının dördüncü bölümü, Sezai Karakoç imzalı
“Hareketsizlik ve Kaynağı” başlıklı yazı, tasavvuf alanında Risâle-i
Behaiyye’den iktibas edilen bir yazı, Karl Jaspers’e ait “Putlaştırma” isimli
yazı (Çev: Kamil Öztürk), tarih alanında Z.N. imzalı “Üçüncü Selim Devri”
başlıklı inceleme, Sezai Karakoç’un Hâtıraları- Ankara –S.B.F. Yılları, Mehmed
Yasinoğlu imzalı “Anadolu’nun Dirilişi” başlıklı yazı, John Weıghtman’dan
“Uyumsuzluk Hayalleri” (Çev: Mesut Güvenli), Şakir Diclehan “Nev’i-Zâde Atâi”
hayatı, sanatı konulu inceleme yazısı, “Alain Bosouet Paul Gilson’un Şiirlerine
Işık Tutuyor” (Çev: S.Y) başlıklı yazı yayımlanmış.
“Diriliş” dergisinin çeşitli dönemlerinde
şiirleri, yazıları ve çevirileri ile yer alan isimler: Sezai Karakoç ve ayrıca müstear isimlerle(
Diriliş, Zülküf Canyüce, Mehmet Yasin, Sait Yeni, İmzasız, S.K, Mehmed
Yasinoğlu, D. ), Abdullah Öztemiz Hacıtahiroğlu, Şakir Diclehan, Ebubekir
Eroğlu, Cahit Zarifoğlu, Rasim Özdenören, Alâeddin Özdenören, Halil İbrahim
Kaymak, Mustafa Ruhi Şirin, Kâmil Eşfak Berki, M. Cahit Atasoy, M. Güleçyüz, Kâmil
Öztürk, Yüksel Peker, Sedat Umran, Halim Uğurlu, Said Çekmegil, Bahri Zengin,
İsmail Kıllıoğlu, Cahit Koytak, Osman Sarı, İhsan Sezal, Mahmut Kanık, Durali
Yılmaz, Ahmet Yücel, Mehmet Çavuşoğlu, Turan Koç, Nuri Pakdil, Ahmet Kot, İsmet
Özel, Ömer Öztürkmen, Kemal Özyurt, Arif Soylu, Hamit Can, Necat Çavuş, Olcay
Avcı, Cafer Barlas, Bülent Timur Demirgil, M.Ertuğrul Düzdağ, Mesut
Güvenli, Göksel Korkmaz, Süleyman
Portakal, Hüseyin Atlansoy, Mevlüt Ceylan, Muzaffer Budak, Kâmil Doruk, Ömer Erdem,
Haydar Murat Hepsev, Mevlâna İdris, Ahmet İşler, Yüksel Kanar, Cevdet Karal,
Mustafa Kirenci, Erdem Bayazıt, Yener Sonuşen, Yusuf Yazar, Rıdvan Memi, Tahir
Yücel, Ali Özkavaf, Turgut Akman, Türkay Gültekin…
“Diriliş” dergisinin 3 Ekim 1979 tarihli,
61.sayısında yer alan bir mektupta şu ifadeler yer alır: “İnsanlığa çökmüş
gecenin gündüze dönüşmesi, beklenen fecrin doğması, örtülmüş kavramların
açıklanması, gizlenmiş hakikatlerin açılması, ruhlar barışının geri dönmesi,
hakikat kültür ve medeniyetinin yeniden çiçeklenmesi için seninle birlikte ve
benimle birlikte yola çıkmış bir yolcudur Diriliş. Onu bir dergi sanma. O
sadece bir dergi değildir. Araçları amaçlarla bir sayma. Araçlar, amaç içindir
ve ancak bu anlamla değerlidir.”
“Diriliş” dergisi incelendiğinde edebiyat,
tarih ve düşünce alanında bir odaklaşma görülür. Klasik edebiyatımızın
ürünleri, şahsiyetleri üzerine değerlendirmeler, incelemeler yapılır. Klasik
tasavvuf metinleri iktibas edilip yeniden değerlendirilir. Doğudan ve batıdan seçkin
düşünce adamları, ilim adamları ve edebiyatçıların metinleri hemen her sayıda
tercüme edilir. Tarih konulu yazıların da dergide yer bulduğunu görüyoruz. Salt
bir edebiyat dergisi olmaktan ziyade edebiyatı, sanatı da içine alan ‘düşünce, edebiyat ve siyaset dergisi’
olarak anlam kazanıyor “Diriliş”.
“Diriliş yolu, tarihî-sosyolojik
perspektifi, uygarlığı ve insanlığı, İslâm ruhunun özünden gelen aşkla ve bu
anlayışla yeniden ışıtma yolu ve yordamıdır.” diyen Sezai Karakoç, bir ömür hak
bildiği yolda yürüyüşünü sürdürmüştür. “Diriliş” dergisinde aşkı, çileyi, samimiyeti
ve mücadeleyi okuyoruz. Çağının tanığı bir şahsiyetin olup bitenler
karşısındaki erdemli duruşu, örnekliği gelecek zamanlar için de kıymetli bir
işarettir.
1960 yılının ilkbaharında yolculuğuna
başlayan “Diriliş” dergisi özgün içeriği ve dili, yetiştirdiği edipleri ile
düşünce ve edebiyat tarihimize kayıt düşmüştür. Sonraki zamanlarda çıkan
dergiler, edebî-fikrî oluşumlar “Diriliş” dergisine çok şey borçludur. Köklü mirasın farkında mıyız?
Murat Soyak
* 'Değirmen' dergisi, 100 yılın dergileri özel sayısı
Kaynaklar:
Sezai Karakoç, Diriliş Muştusu,
Diriliş Yayınları, İstanbul, 5.baskı, 2008
“Diriliş” aylık dergi, Ağustos
1975, Sayı: 12
“Diriliş” aylık dergi, Haziran
1980, Sayı: 69
“Diriliş” Pazartesi-Perşembe Günlüğü,
düşünce-edebiyat ve siyaset günlüğü, 5
Ağustos Perşembe, 9 Ağustos Pazartesi
1976, . Sayı:
37-38
“Diriliş” haftalık düşünce, edebiyat ve
siyaset dergisi, 18 Ağustos 1989, Yıl:30, Dönem:7, Sayı:57
“Hece” aylık edebiyat dergisi,
Sayı:73, Ocak 2003, ‘Bir Uygarlık Tasarımı Olarak Diriliş Dergisi ve Sezai
Karakoç’ Özel Sayısı, Ankara, 2.baskı
Turan Karataş, “Doğu’nun
Yedinci Oğlu Sezai Karakoç, Kaknüs Yayınları, 1.basım, İst. 1998
Mustafa Çoban, Diriliş Neslinin
Manevi Dinamikleri, Kardelen Yayınları, 1.baskı, Konya, 2011
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder